Το Αυτόνομο Ποντιακό Κράτος.

Πόντιοι υπήρξαν, αναμφίβολα, ένα δυναμικό τμήμα του ελληνισμού, που ζούσε στη Μικρά Ασία, στο κέντρο δηλαδή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η έξωσή τους από τις περιοχές που κατοικούσαν επί αιώνες αποτελεί μια από τις πλέον τραγικές στιγμές της ευρύτερης μικρασιατικής καταστροφής. Όμως, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στον καθαυ­τό ελληνικό χώρο, κατάφεραν να συνεισφέρουν στην αναδιοργάνωση της ελληνικής κοινωνίας, μετά το ορόσημο του 1922.

Η ιστορία του ποντιακού ελληνισμού σημαδεύτη­κε από την πτώση της Τραπεζούντας στους Οθωμα­νούς, το 1461, που σηματοδότησε την έναρξη της τουρκικής κυριαρχίας. Οι χριστιανικοί πληθυσμοί της περιοχής ήταν αναγκασμένοι να υφίστανται τις συ­νέπειες της εκμετάλλευσης και, σε κάποιες περιό­δους, την προοπτική του μαζικού εξισλαμισμού. Η κατάσταση βελτιώθηκε αρκετά κατά τη διάρκεια του 190υ αιώνα, εποχή μεταρρυθμίσεων στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η οικονομική, κοι­νωνική και δημογραφική άνοδος του ποντιακού ελ­ληνισμού συνοδεύτηκε, μεταξύ άλλων, από την επέκταση στο χώρο του Καυ­κάσου και της Κριμαίας. Ήταν εμφανές ότι οι ολο­ένα μεγαλύτερες απαιτή­σεις των χριστιανών για παραχώρηση δικαιωμάτων θα προκαλούσαν την αντί­δραση της φθίνουσας Αυ­τοκρατορίας, στο ευρύτερο σκηνικό που δημιουργούσε το Ανατολικό Ζήτημα.

Η επικράτηση των νεό­τουρκων, το 1908, επιτάχυνε τις διαδικασίες. Το 1915, στο πλαίσιο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Τουρκία αποφάσισε να ανα­λάβει τη δυναμική εκκαθάριση των χριστιανικών πλη­θυσμών. Οι σφαγές των Αρμενίων προϊδέαζαν για τη συνέχεια. Το επόμενο έτος, η καταπίεση των Ποντίων αυξήθηκε, κυρίως στις περιoχές της Σαμψούντας και της Μπάφρας, όπου και οργανώθηκε σημαντικό αντάρτικο από τοπικούς ένοπλους. Aντιθέτως, η πε­ριοχή της Τραπεζούντας, στον Ανατολικό Πόντο, είχε καταληφθεί από το ρω­σικό στρατό.

Στην περιοχή αυτή επι­χειρήθηκε να συγκροτηθεί το αυτόνομο ποντιακό κρά­τος, σε μια απέλπιδα προ­σπάθεια να αναγνωριστεί η ελληνική κυριαρχία στην περιοχή. Η Προσωρινή Kυβέρνηση, υπό την ηγεσία του μητροπολίτη Xpύ­σανθου, επιδίωξε να αναγνωριστεί από τις δυνάμεις της Αντάντ και στήριξε αρκετά, όπως είναι ευνόητο, στη ρωσική πλευρά.

Η Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 άλλαξε την κατάσταση και δημιούργησε νέα δεδoμένα, ακόμη και στο πεδίο της διάστασης απόψεων στους κόλπους της ποντιακής κοινότητας, ως προς τη στάση που έπρε­πε να ακολουθηθεί Το αυ­τόνοµο κράτος δεν µπόρεσε ­να διατηρηθεί για πολύ, κα­θώς ακολούθησε- η τουρκική αντεπίθεση. Συνέπεια της πολιτικής που υλοποίησε- ο Κεμάλ ήταν ο θάνατος χι­λιάδων Ποντίων, ο εξαν­δραποδισµός και η εξορία σε Τάγµατα Εργασίας, µαζικές σφαγές και διώξεις. Τον Οκτώβριο του 1922 συµφωνήθηκε µεταξύ Κεµάλ και ελληνικής κυβέρνησης η µε-ταφορά των ενα­ποµείναντων Ποντίων στην Ελλάδα, η οποία και πραγ­µατοποιήθηκε σταδιακά µέ­χρι το 1924. Υπολογίζεται ότι 400.000 περίπου Πό­ντιοι εγκαταστάθηκαν τελικά στο ελληνικό κράτος, κυρίως στις περιοχές της Μα­κεδονίας και της Θράκης, διατηρώντας ζωντανή την ανάµνηση των «χαµένων πατρίδων».

Η σηµαία του Αυτόνοµου Πόντου ήταν όµοια µε την ελληνική (θαλάσσης), µε την προσθήκη του αυ­τοκρατορικού αετού στο άνω αριστερό άκρο, εντός του σταυρού. Αξίζει να σηµειωθεί ότι ο αετός ήταν µονοκέφαλος (µε την κεφαλή στραµµένη προς τα δεξιά) και όχι ο κλασικός δικέφαλος. Υιοθετήθηκε δηλαδή ένα έµβληµα του παλαιού βυζαντινού κράτους, που χρησιµοποιήθηκε βέβαια και από τις το­πικές χριστιανικές ηγεµονίες του Πόντου, µέχρι το 1461.




Χάρτης της Ποντιακής Δηµοκρατίας, 1918.