ΗΠΑ - Ευρώπη Το διπλωματικό ρήγμα του Ατλαντικού

Αλληλοκατηγορίες, παράπονα και διαφορετικές στοχεύσεις στις διατλαντικές σχέσεις

ΣΤΑΘΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ
Σάββατο 3 Απριλίου 2010
«Η ΕΥΡΩΠΗ δεν αποτελεί πρόβλημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, απλώς δεν την βοηθούν». Η δήλωση έγινε την περασμένη εβδομάδα στις Βρυξέλλες και ανήκει σε υψηλό αξιωματούχο του Λευκού Οίκου, ο οποίος διατηρώντας την ανωνυμία του σχολίαζε την «αδυναμία δύο πατροπαράδοτων συνεταίρων να συνεργαστούν».
Λίγες ώρες αργότερα ο Φρανσουά Λαφόντ, διευθυντής γαλλικού think tank, έδινε (επωνύμως) την απάντηση. Η Ευρώπη συνεργάζεται με την Ουάσιγκτον «σε πλήθος διεθνών προβλημάτων, από το Αφγανιστάν ως τα περιβαλλοντικά» είπε, αλλά δεν βρίσκει τη δέουσα ανταπόκριση στις ΗΠΑ. Και ανέφερε χαρακτηριστικά την «απροθυμία» του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα να συναντηθεί με τον προεδρεύοντα της ΕΕ ισπανό πρωθυπουργό Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, «όπως γινόταν πάντοτε».
«Κοκορομαχία» αποκάλεσε το γαλλικό «Le Ρoint» τις αλληλοκατηγορίες που όλο και συχνότερα ακούγονται στις δύο ακτές του Ατλαντικού. Πρόκειται για μια μάλλον επιπόλαιη αξιολόγηση. Πίσω από τις χαμηλού τόνου αιτιάσεις της Αμερικής για την «αποστρατιωτικοποίηση της Ευρώπης» για την οποία έκανε λόγο πρόσφατα ο αμερικανός υπουργός Ρόμπερτ Γκέιτς και πίσω από την «πλήρη έλλειψη διαφάνειας» στις διαπραγματεύσεις ΟυάσιγκτονΜόσχας για τα πυρηνικά, για την οποία δυσανασχετεί ο βρετανός πρωθυπουργός ΓκόρντονΜπράουν, υπάρχει το πρόβλημα.
Η Αμερική του Ομπάμα δίνει πολύ μεγαλύτερη προσοχή στις σχέσεις της με τις αναδυόμενες δυνάμεις παρά στη συνεργασία της με την Ευρώπη. Το δήλωσε πολύ αποκαλυπτικά ο πρώην Νο 3 του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Νίκολας Μπερνς μιλώντας την περασμένη εβδομάδα στο Φόρουμ των Βρυξελλών. Οι ΗΠΑ «έστρεψαν το ενδιαφέρον τους προς ανατολάς, προς τη Μέση Ανατολή, το Αφγανιστάν, την Κίνα και το Ιράν» είπε. Και προσέθεσε πολύ αποκαλυπτικά: «Η Ευρώπη θα είναι πραγματικός συνεταίρος μας όταν μας ακολουθήσει στη Μέση Ανατολή, στη Ρωσία και στην Κίνα».
Το Βερολίνο και η Στοκχόλμη δεν εξέφρασαν δημόσια τις απόψεις τους για τις διατλαντικές σχέσεις, δεν είναι όμως άγνωστες. Ο σουηδός πρωθυπουργός Φρέντρικ Ράινφελντ είχε πρόσφατα την ευκαιρία να διαμαρτυρηθεί στην κυρία Χίλαρι Κλίντον επειδή ο πρόεδρος Ομπάμα δεν θέλει «συνεταίρους» στην υλοποίηση του «οράματός του για εξάλειψη των πυρηνικών όπλων». Για το ίδιο ζήτημα, τα πυρηνικά όπλα, έχει μιλήσει επανειλημμένως η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ τονίζοντας ότι η Ευρώπη υπερθεματίζει στις πρωτοβουλίες του αμερικανού προέδρου για τη διασπορά των πυρηνικών όπλων αλλά θα ήθελε να παίζει πιο ενεργητικό ρόλο, όπως προσέθεσε μιλώντας προ ημερών στο Βερολίνο. Ας σημειωθεί επίσης η στάση του προέδρου Νικολά Σαρκοζί. Σε δηλώσεις του την περασμένη Δευτέρα στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης εξέφρασε τον «ενθουσιασμό» του για τη σύναψη της νέας συν «Η Ευρώπη θα είναι πραγματικός συνεταίρος μας όταν μας ακολουθήσει στη Μέση Ανατολή, στη Ρωσία και στην Κίνα» θήκης Αμερικής- Ρωσίας για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων, βεβαίωσε ότι «όλοι οι Ευρωπαίοι» (sic) υποστηρίζουν τις αμερικανικές προσπάθειες για «έναν κόσμο δίχως πυρηνικά» όπλα, άφησε όμως να εννοηθεί ότι αυτή τη στιγμή η Ευρώπη δεν φαίνεται να έχει να παίξει κάποιον ρόλο. Η Γαλλία και η Βρετανία, οι δύο ευρωπαϊκές χώρες που διαθέτουν δικά τους πυρηνικά όπλα, δεν έδειξαν ως σήμερα ενδιαφέρον να συνεργαστούν με τις ΗΠΑ σε πρόγραμμα μείωσης έστω των πυρηνικών οπλοστασίων τους, γεγονός το οποίο επανειλημμένως επεσήμανε ο Λευκός Οίκος.
Oι ευρωπαίοι ηγέτες οι οποίοι καλώς ή κακώς διατυπώνουν παράπονα επειδή δεν συμμετέχουν στις πρωτοβουλίες του αμερικανού προέδρου θα έχουν την ευκαιρία να δείξουν το ενδιαφέρον και τις δυνατότητές τους.
Ο Μπαράκ Ομπάμα έχει καλέσει στην Ουάσιγκτον στις 12 Απριλίου 45 ηγέτες με τους οποίους θέλει να συζητήσει «πώς θα εμποδίσουν να πέσουν σε χέρια επικίνδυνα πυρηνικά όπλα, πυρηνικό υλικό γενικώς» σημειώνει η σχετική πρόσκληση στην προεδρική ιστοσελίδα, στην οποία τονίζεται ότι ποτέ άλλοτε αμερικανός πρόεδρος δεν συγκέντρωσε περισσότερους από 40 ηγέτες σε διάσκεψη στην Ουάσιγκτον. Η διάσκεψη, τέσσερις ημέρες μετά την προγραμματισμένη υπογραφή της νέας συνθήκης με τη Ρωσία για τον περιορισμό των πυρηνικών οπλοστασίων των δύο χωρών και τα νέα συστήματα ελέγχου και εξακρίβωσης της εφαρμογής των όρων της συνθήκης, πιστεύεται στην Ουάσιγκτον ότι «μπορεί να δώσει το σύνθημα για την εκκίνηση μιας παγκόσμιας εκστρατείας εναντίον της διασποράς των πυρηνικών υλικών». Η νέα συνθήκη θεωρείται στον Λευκό Οίκο «το κλειδί που θα ανοίξει πολλές κλειδαριές». Οπως δήλωσε ο προεδρικός σύμβουλος Ντέιβιντ Αξελροντ, η υπογραφή της (στις 8 Απριλίου στην Πράγα) είναι «ένα ακόμη βήμα στον τερματισμό των συγκρούσεων του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα» και ανοίγει τον «δρόμο, σε συνεργασία με τους ευρωπαίους συμμάχους μας (...), να προχωρήσουμε προς έναν κόσμο απαλλαγμένο από πυρηνικά όπλα». Αλλες πηγές στην Ουάσιγκτον λένε ότι ο πρόεδρος Ομπάμα θα επιδιώξει «να φέρει σε τραπέζι διευρυμένων πυρηνικών συνομιλιών» τη Βρετανία και τη Γαλλία, «συνεργαζόμενος» με τη Ρωσία, αλλά αφήνοντας έξω την Κίνα «για ειδικούς λόγους». Σημειώνεται ότι, ενώ η Βρετανία έχει το πυρηνικό οπλοστάσιό της υπό τον έλεγχο του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, η Γαλλία διατηρεί τον αποκλειστικό έλεγχο στα πυρηνικά όπλα της.
Εναν μήνα μετά τη διάσκεψη της Ουάσιγκτον οι ηγέτες όλων των χωρών του κόσμου θα συγκεντρωθούν στη Νέα Υόρκη για την αναθεώρηση της Συνθήκης του 1968 εναντίον της διασποράς των πυρηνικών όπλων με βάση τα νέα τεχνικά, επιστημονικά αλλά και πολιτικά δεδομένα.
Ο αμερικανός πρόεδρος συγκαλεί τη διάσκεψη της Ουάσιγκτον ισχυρότερος στο εξωτερικό και στο εσωτερικό. Οι στόχοι του για το σύστημα υγείας και για τη νέα συνθήκη με τη Ρωσία ήταν οι δύο πόλοι της βασικής πολιτικής του. Πραγματοποιήθηκαν, με καθυστέρηση ασφαλώς, ανεβάζοντας τη δημοτικότητά του κατά 7 εκατοστιαίες μονάδες την τελευταία εβδομάδα του Μαρτίου, γεγονός το οποίο αναγκάζει μια δύστροπη Γερουσία να επικυρώσει τη συνθήκη τους τρεις επόμενους μήνες.
 ΕΝΑ ΑΛΛΟ αγκάθι στις διατλαντικές σχέσεις- μικρότερης σημασίας, ομολογουμένως- είναι το αντιπυραυλικό σύστημα το οποίο επιμένουν οι ΗΠΑ να εγκαταστήσουν «κάπου στην Ευρώπη». Απαντες οι ηγέτες της λεγόμενης «παλαιάς Ευρώπης» έχουν αντίρρηση. Το θεωρούν αμφίβολης αποτελεσματικότητας, άχρηστο και κυρίως στοιχείο που δημιουργεί προστριβές με τη Ρωσία, τις οποίες η Ευρώπη δεν θέλει. Ωστόσο το Πεντάγωνο και ο επικεφαλής του σχεδίου για την εγκατάσταση της «ασπίδας» υποστράτηγος Ο΄ Ρίλι βεβαιώνουν ότι το σύστημα θα εγκατασταθεί «όχι μακριά από το Ιράν» (22/3), μολονότι ο Λευκός Οίκος αναγνωρίζει ότι «εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα» σχετικά με την εγκατάστασή του. Μια απάντηση στους φόβους και στις ανησυχίες των Ευρωπαίων έδωσε την περασμένη εβδομάδα ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Αντερς Φογκ Ράσμουσεν. Εκπλήσσοντας πολλούς πρότεινε τη δημιουργία ενός «πυραυλικού αμυντικού συστήματος για όλη την Ευρώπη σε συνεργασία με τη Ρωσία». Στην ουσία η πρότασή του αποτελεί μια ιδέα που στηρίζεται σε παραπλήσια πρόταση του προέδρου Ντμίτρι Μεντβέντεφ, η οποία, ας σημειωθεί, δεν έχει απορριφθεί από την Ουάσιγκτον.